Interview met Dorothee Vakalis, voorzitter NAOMI Thessaloniki

Inleiding

In 2011 gingen vrijwilligers zich inzetten voor vluchtelingen in Griekenland  onder de naam NAOMI Oecumenische Werkplaats Thessaloniki. De toenemende behoefte aan zorg en ondersteuning zette hen ertoe aan om NAOMI in 2016 op te richten als een non-profitorganisatie naar Grieks recht en zich professioneel te vestigen. Dorothee Vakalis, een gepensioneerde pastor die al tientallen jaren in Griekenland woont, is de voorzitster van die organisatie. NAOMI heeft vanaf het begin nauw contact en dialoog gehad met kerken in Duitsland, Nederland en Italië. Dorothee Vakalis is emotioneel zeer betrokken bij de situatie van vluchtelingen. Met afschuw kijkt zij naar de erbarmelijke manier waarop de overheid met hen omgaat in een poging tot afschrikking. Met het NAOMI-project bieden zij en haar collega’s een welkom aan vooral meisjes en vrouwen:  “Ontmoeten en samenwerken in een vriendelijke en veilige ruimte”. Dirk Zijlstra vraagt haar welke boodschap zij heeft voor Nederland.

Je bent Duitser en woont in Griekenland, dus je bent een migrant, net als Naomi uit de bijbel. Kun je ons kort iets vertellen over hoe je naar Griekenland bent gekomen en hoe het is om een migrant te zijn?

‘Ik woon sinds 1974 permanent in Griekenland. Samen met mijn Griekse man verhuisden we naar Thessaloniki na het einde van de dictatuur. In Griekenland zijn wij Duitse vrouwen over het algemeen sjiekere buitenlanders en genieten we veel meer respect dan vrouwen uit het mondiale Zuiden. Toch zullen we als migranten van de eerste generatie altijd een minderheid blijven, we zullen altijd anders zijn, we zullen altijd iets nieuws moeten leren en we zullen altijd alleen zijn. In het beste geval helpt dit ons om begrip en empathie te tonen voor andere minderheden.’

Hoe is de huidige situatie voor vluchtelingen in Griekenland?

‘Heel moeilijk en vooral een voortdurende vernedering. De asielprocedures zijn niet transparant en het risico om vastgehouden te worden omdat je niet de juiste papieren hebt, is groot. De zorg is volstrekt ontoereikend en de mensenrechten op het terrein van medische zorg, onderwijs, huisvesting, enz. worden voortdurend geschonden.’  

Wat motiveerde je om vluchtelingen te helpen?

‘Ik wil ervoor zorgen dat mensen gerespecteerd worden en dat ze kunnen deelnemen aan het sociale leven in Griekenland. Ik wil iets zinvols doen, zelfs op mijn leeftijd.’

Uiteindelijk heb je met anderen een organisatie opgericht met de naam Naomi. Dit is nu een grote NGO met verschillende afdelingen. Hoe heb je deze groei ervaren en hoe ben je ermee omgegaan?

‘We zijn bezig om het onder de knie te krijgen, altijd met geweldige steun van de kerken in Duitsland en Nederland. We zijn er alleen in geslaagd zover te komen door een solide, betrouwbaar netwerk.’

Waar maak je je de meeste zorgen over in deze tijden?

‘Dat de vernederingen en mensenrechtenschendingen leiden tot conflicten in onze samenlevingen en dat de innerlijke vrede in gevaar komt. Hoe kunnen mensen deze vreselijke ervaringen zonder hulp van buitenaf verwerken en omzetten in kracht en vertrouwen?’

Is er hoop in onze wereld? En wat geeft jou hoop?

‘De vele mensen en groepen die zich met veel liefde, geduld en persoonlijke betrokkenheid inzetten voor mensen geven mij hoop. Mensen die zichzelf en hun leven laten veranderen door de noden van anderen. Ik heb de afgelopen jaren prachtige mensen ontmoet, ook onder de vluchtelingen. Dat is een grote bemoediging en inspiratie en geeft mij hoop. De afgelopen jaren heb ik keer op keer gezien dat er bergen, of beter gezegd heuvels, werden verzet en dat er hulp uit de bergen kwam. Dit helpt ons om de hoop niet op te geven, alleen in hoop kunnen we vooruit. Het is prachtig om mensen te ontmoeten die hoop uitstralen.’

Je hebt dezelfde naam als een theologe die mij beïnvloed heeft, Dorothee Sölle. Zij sprak uit dat het geloof gaat om de weg van leven naar leven. Dat de hemel als ervaring een aardse verantwoordelijkheid moet worden. Niet als relativiteit, maar als Ik loop met je mee door de duisternis. Hoe zie jij dat?

‘Dorothee Sölle was voor mij ook altijd een stimulans om op te komen voor de rechten van mensen. Het Politieke Avondgebed van Dorothee Sölle was een grote spirituele inspiratie en een plaats van open gemeenschap. God met de mensen, aan de kant van de rechtelozen. God is er niet alleen, maar gebeurt ook. God gebeurt wanneer we een band opbouwen en onderhouden met andere mensen en er zich plotseling nieuwe wegen openen. Ze is vandaag de dag, vele jaren na haar dood, nog steeds relevant.’  

Hoe radicaal moeten we zijn als christenen in deze wereld? En moeten de kerken zich ook luider en krachtiger uitspreken dan voorheen?

‘Onze wereld heeft moedige en empathische mensen nodig die hun kracht en persoonlijke middelen gebruiken om te vechten voor gerechtigheid. En die dit ook eisen van hun congregaties, kerkleiders en in de politiek. Ik heb de indruk dat in de kerken veel mensen samenkomen die eigenlijk niet willen dat andere mensen rechteloos zijn en moeten lijden. Daar moeten we voor vechten.’

U bent tientallen jaren predikant geweest van de Evangelische Kerk in Griekenland. Als u zou preken in onze Remonstrantse Kerk in Groningen, welke boodschap zou u ons dan meegeven?

‘Ik zou liever met jullie in een kring zitten en met jullie praten over wat er van ons verlangd wordt.  Dit is belangrijk voor mij: laten we onze deuren en harten openen voor anderen. Een uitnodigende en gastvrije kerk trekt mensen aan. Ik heb vaak kerken bezocht en niemand benaderde me. Ik werd niet opgemerkt. Door mijn opleiding kan ik daarmee omgaan en dan zorg ik ervoor dat ik zelf contact maak. Maar wie wil en kan dat?

Ik geloof ook dat een frontale opstelling (de voorganger voor en iedereen kijkt naar hem) van onze gebedshuizen niet overeenkomt met een God die lijdt en met ons meeloopt. Het alternatief is een cirkel. Als ik niemand kan aankijken, niet gezien kan worden, niet kan communiceren, dan blijf ik buiten en alleen. Soms zou ik willen dat Jezus de kerk schoonmaakte en alle vaste houten banken buiten op de binnenplaats onder de bomen in een grote cirkel zette. Alke Liebich heeft het over het sacrament van koffiedrinken in een prachtig berichtje op Facebook.’  

Is er nog iets dat je ons aan het eind wilt vertellen?

‘Ik doe dit werk graag omdat ik gelukkige ervaringen blijf hebben die mijn leven zin geven. De zin blijft, de goede geest blijft en dat is troostend, bemoedigend en vreugdevol in deze moeilijke tijden. De samenwerking met mensen van de Remonstranten, Geloof & Samenleving, in Nederland is ook een vreugdevolle ervaring.’