Behandel mensen in vreemdelingedetentie niet als criminelen
Geschreven door Michel Peters
Geloof en Samenleving heeft in 2022 weer een subsidie van 10.000 euro toegekend aan het Meldpunt Vreemdelingendetentie van het Landelijk Ongedocumenteerden Steunpunt (LOS). Michel Peters sprak met Revijara Oosterhuis, coördinator van dat meldpunt.
‘Het Meldpunt Vreemdelingendetentie bestaat sinds 2010. Het is vooral een gratis telefoonnummer voor mensen zonder verblijfsvergunning die zich in vreemdelingendetentie bevinden. Dat waren er voor corona zo’n 3500 per jaar, dat is nauwelijks bekend in Nederland. Het zijn mensen die bestuursrechtelijk worden vastgehouden omdat ze moeten worden uitgezet. Ze hebben geen strafbaar feit gepleegd en worden niet gearresteerd wegens een boete of zo. Die uitzetting lukt ook vaak niet en dan zitten ze daar dus maar opgesloten en worden na enige tijd vrijgelaten. Wij analyseren die meldingen en verwerken ze in onze database. Misstanden in de behandeling van mensen kaarten wij aan bij de beklagcommissie in de centra voor vreemdelingendetentie. Wij vertegenwoordigen de klagers bij een zitting en gaan eventueel in beroep bij een negatieve uitslag. Wij schrijven thematische rapporten en kaarten deze bij politici aan en vertellen ons verhaal ook in de media. Dat laatste gaat steeds beter. Vóór 2021 kregen we gemiddeld zes telefoontjes per dag, vorig jaar is dat aantal teruggelopen. Dat komt in de eerste plaats omdat er de helft minder menen vast zitten. En in de tweede plaats doordat mensen al gedurende de hele pandemieperiode 21 uur per dag op hun cel moeten blijven. Voorheen mochten ze van 8.00-12.00, van 13.00-17.00 en ook ’s avonds naar buiten. Daar hebben wij breeduit tegen geprotesteerd, ook in de media. Ons telefoonnummer wordt om die reden minder onderling gedeeld waardoor mensen ons minder goed kunnen vinden.’
Straf en orde
‘De belangrijkste problemen die wij tegenkomen zijn de straf- en ordemaatregelen en de visitaties in de centra. Als je je volgens de directie te weinig houdt aan de regels, dan kun je straf krijgen en dat is in bijna alle gevallen isolatie. Als je bijvoorbeeld protesteert tegen het feit dat je met iemand anders een cel moet delen, dan kun je de hoogste straf van twee weken isolatie krijgen. Maar dat kan eindeloos verlengd worden. Ik ken mensen die daarom al 5 maanden en zelfs 11 maanden in isolatie hebben gezeten. Voor ons is het grootste probleem dat in de centra voor vreemdelingendetentie het regime uit het strafrecht geldt, terwijl de mensen die daar zitten geen criminelen zijn. In Zeist staan al appartementen waar ongedocumenteerden wonen. Ze hebben een eigen sleutel en de bewaking loopt niet in uniform. Er staat wel een hek omheen. Zo kan het toch ook? Sinds 2015 al ligt er een wetsvoorstel om die twee regimes van elkaar te scheiden. Wij hebben al die jaren hard gelobbyd en voorstellen gedaan om verbeteringen in die wet door te voeren. Het aangepaste wetsvoorstel ligt nu bij de nieuwe Tweede Kamer, spannend hoe die er nu mee omgaan.
Visitatie is het inwendig aanschouwen of toucheren van de lichaamsholten. Dat voelt voor veel mensen als heel vernederend, zelfs als verkrachting. Vroeger gebeurde dat voor en na elk bezoek. LOS en anderen hebben hard gelobbyd om dat te veranderen. Nu zijn er bodyscans in gebruik genomen en gebeurt visitatie gelukkig veel minder.’
Monitoren van uitzettingen
‘Een van onze aandachtspunten is het monitoren van de uitzettingen zelf. In de afgelopen periode hebben we daarover drie klachten ingediend. In 2020 is er een man naar Niger uitgezet, waarbij naar ons idee van alles mis is gegaan. Hij is naar de grond gewerkt, kreeg handboeien om en mocht bijvoorbeeld geen laatste telefoontje plegen terwijl dat wel zijn recht is. Onlangs hebben we onze eerste beklagzitting bij de Marechaussee over deze zaak gehad. Dat was niet gemakkelijk. Eerst waren we verplicht om twee bemiddelingsgesprekken te voeren, waarna de feitelijke beklagzitting plaatsvond. Dat was (bewust?) een beetje intimiderend: in een grote zaal met alle escortcommandanten in uniform aanwezig. Onze meneer uit Niger was er bij via een videoverbinding vanuit Niger. Dat had hij natuurlijk nooit zelf kunnen regelen. Nou ja, onze klacht is niet gehonoreerd, het is het woord van de klager versus het woord van de Marechaussee. Omdat zij onder ambtseed staan, sta je meteen al met 10-0 achter. We gaan nu naar de Ombudsman.
In 2022 gaan we het wetsvoorstel waar ik eerder over sprak volgen en hoop ik op versoepelingen in het detentieregime nu de pandemie in de samenleving ook soepeler wordt benaderd. In december brachten we twee rapporten uit over coronamaatregelen en over kwetsbare mensen die slechter uit vreemdelingendetentie komen. Daar gaan we verder aandacht voor vragen.’
